روز پنج‌شنبه 20 شهریور 1399

اتاق مجازی همبند

• دیبا هاشمی
• متین انصاری پور
• پرهام پورمحمدی
• علی الماسی
• فیروزه ابریشمی
• بنیامین بیضایی
• زهرا کیالی
• محمدجواد شاکر(مهمان جلسه)

• صحبت‌ درباره‌ی دغدغه‌ی تشکیل نشریه درون دانشکده ای
• ساختار روزنامه شریف و محتوای آن
• پیشنهاد قالب برای بیان دغدغه های درایه
• فرایند انتشار مجله و نقش‌هایی که باید وجود داشته باشد
• قالب فعالیت در فضای مجازی و دوران غیرحضوری‌بودن دانشگاه
• محافظه کاری های مطالب نشریه
• تناوب انتشار مجله
• مخاطبین اصلی مجله
• تیترها و بخشهای مختلف یک نوشته

ابتدا پرهام مقدمه‌ای درباره بخش درایه در همبند، دغدغه‌هایی که پشت راه‌انداختن یک نشریه درون‌دانشکده‌ای بوده و فاز1 درایه گفت و سپس دیبا هاشمی مدیریت جلسه را بر عهده گرفت. هاشمی از جواد شاکر خواست تا درباره ساختار روزنامه و محتوای آن توضیحاتی دهد:

• هر نشریه باید یک روند رسمی-حقوقی را در دانشگاه طی کند. علی‌الاصول نشریه‌ای که سال ۵ام انتشار آن است، باید مجوز داشته باشد. اما چنانچه هنوز هم مجوزی اخذ نشده باشد گرفتن آن کار سختی نیست. باید به خانم خروارریز مراجعه کرد.
• هر نشریه سه جایگاه اساسی دارد: صاحب امتیاز، مدیرمسئول و سردبیر. در مورد روزنامه، صاحب امتیاز شورای فرهنگی دانشگاه، مدیر مسئول آقای یاری و سردبیر هم جواد است.
• روزنامه یکسری «سرویس» دارد که این سرویس‌ها بخش‌های مختلف روزنامه را تشکیل می‌دهند. سرویس‌های ثابت عبارت‌اند از: عکس و جلد، خبر و گزارش و طنز و سرگرمی (صفحه آخر روزنامه، عکس و مکث و …). سرویس‌های دوره‌ای روزنامه عبارت‌اند از: «کمی آنسوتر»، هنر و ادبیات، ّF1(سرویس اخبار تکنولوژی)، سرویس گفت‌وگو، ورزش و سلامت، «هزار قلم»(مردمان شریف)، سرویس علمی، محیط‌زیست و سرویس اقتصاد و کسب‌وکار.
• هدف اصلی روزنامه پوشش دادن اخبار و اتفاقات دانشگاه است. از این حیث، بین نشریات انجمن‌های علمی با روزنامه تفاوت وجود دارد.
• روزنامه یک رسانه local است. مخاطبینش افراد داخل دانشگاه هستند و خبرهایی که پوشش می‌دهد اخباری هستند که احتمالا در رسانه‌ی دیگری منعکس نمی‌شوند؛ اما برای اهالی دانشگاه اهمیت دارند.
• مجلات با روزنامه متفاوت هستند. معمولا مجلات عمیق‌تر از روزنامه هستند. آنچه که در روزنامه مهم است، آنلاین‌بودن است. یک نکته‌ی دیگر این‌که امروز که در عصر شبکه‌های مجازی هستیم و مقدار زیادی اطلاعات در دسترس همه قرار دارد، آن هدفی که روزنامه دنبال می‌کند این است که مطلب خوبی ارائه کند.
• مهم است که مطلبی که در نشریه قرار می‌گیرد دست‌اول و تولید خود نشریه باشد. بازنشر خوب است اما نشریه نباید عمده‌ی محتوایش بازنشر باشد.
• قالب‌های مختلفی که محتوای مجله/روزنامه می‌تواند در آن قالب قرار بگیرد عبارت‌اند از: گزارش (شرح اتفاقی که رخ داده است)/ پرونده: پرداختن عمیق‌تر به سوژه‌ی خاصی/ یادداشت: درباره‌‌ی یک موضوع، نویسنده نظر شخصی‌اش را بنویسد. معمولا نثر خشک و رسمی ندارد و حتی می‌تواند با چاشنی طنز همراه باشد. («حرف زیادی» و سرمقاله در روزنامه یادداشت هستند.) / مقاله: درباره‌‌ی یک موضوع، نویسنده منابع مختلف را بررسی کند و بخش‌های مختلف این منابع را در کنار هم قرار دهد. نثر مقاله خشک و رسمی است./ جستار: چیزی است بین مقاله و یادداشت. آمیخته ی ماحصلِ بررسی منابع مختلف و نقطه‌نظر شخصی نویسنده. / خبر/ مصاحبه/ توییترگردی/ اینفوگرافیک و . . .

پس از این توضیحات، دیبا دغدغه‌های مختلفی که در جلسه‌ی قبل برای درایه مطرح شده بود را بیان کرد و شاکر، قالبی برای ارائه‌ی آن محتوا پیشنهاد داد.

• رسانه‌ای داشته باشیم که فرصتی فراهم کند تا دانشجوها بتوانند در آن حرفهایشان را بزنند. –> یادداشت. یادداشت‌نویسی، تمرین خوبی برای نویسندگی است. با توجه به این‌که دغدغه‌مان بیان‌شدن نقطه‌نظرات دانشجوهاست، یادداشت قالب مناسبی است.
• اخبار دانشکده –> توجه کنیم که یک‌سری از اخبار زود بی‌فایده می‌شوند. چنین اخباری را می‌توان در کانال تلگرام یا اینستاگرام یا توییتر منتشر کرد. توجه کنیم اخباری را که در مجله منعکس می‌کنیم، از صد راهِ دیگر به دانشجوها نرسیده باشند و ترجیحا دست‌اول باشند.
• تاریخ ریاضیات و . . . –> مقاله (حتی به جستار نزدیک باشد) و مصاحبه.

دیبا این ایده را مطرح کرد که برای اینکه اخبار دست‌اول باشند، شماره‌های درایه را موضوعی کنیم. که وقتی یک اتفاق میفتد، منتظر نمانیم مطالبی در موضوعات دیگر هم برسد و بعد درایه را چاپ کنیم. بلکه حول همان اتفاق، یک شماره از درایه را منتشر کنیم.

شاکر گفت می‌توان در هر شماره یک پرونده داشت و تعدادی سرویس ثابت. آن پرونده می‌تواند بخش عمده‌ی نشریه باشد.

در ادامه، شاکر درباره فرایند انتشار مجله و نقش‌هایی که باید وجود داشته باشد توضیحاتی داد:

1. در روزنامه، در ابتدای هر ترم، برنامه ی آن ترم را تعیین می‌کنیم. (مثلا اینکه چند شماره داشته باشیم، چه موضوعاتی در پرونده‌ها داشته باشیم و… )
2. می‌توان برای هر یک از سرویس‌ها مسئول تعیین کرد که مطالب آن سرویس را پیگیری و جمع آوری کند.
3. خوب است از همان ابتدا ددلاین‌ها را مشخص کنیم. نظم انتشار مهم است و به خواننده هم احساس خوبی می‌دهد.
4. سردبیر این وظیفه را دارد که همه‌ی متن‌ها را بخواند، متن‌ها را به نویسنده برگردانَد، نکات لازم را بگوید تا متن‌ها اصلاح شود و …
5. احتمالا باید ویراستاری داشته باشیم که مقالات را ویرایش کند.
6. متن‌ها به دست صفحه آرا می رسد.
7. مدیرمسئول کسی است که در نهایت، مسئولیت آنچه در مجله منتشر شده، به عهده‌ی اوست و اگر لازم باشد به نهادی پاسخگو باشد این وظیفه متوجه او خواهد بود.
8. خوب است که مجله ساختار flat داشته باشد. سردبیر کسی نیست که به بقیه دستور بدهد. می‌توان تصمیم ساختار مجله را طوری طراحی کرد که سردبیر تصمیم نهایی را بگیرد اما خوب است که همه با هم صحبت کنند و در مورد مسائل مجله، همه‌ی دست‌اندرکاران نظر بدهند. سردبیر در واقع کسی است که اگر کاری بر زمین مانده باشد، او کار را جمع‌وجور میکند.
9. دیدن و الگو گرفتن از نشریه‌های رایانش، اوج(هوافضا) و در دانشکده (م. شیمی) را توصیه کرد.

کمی هم درباره قالب فعالیت در فضای مجازی و دوران غیرحضوری‌بودن دانشگاه صحبت کردیم:

• شاکر گفت ما زمانی فکر می‌کردیم نسخه‌ی چاپی روزنامه خیلی هم مهم نیست؛ اما در دوران کرونا فهمیدیم اتفاقا نسخه‌‌ی چاپی تاثیر زیادی بر همراه‌شدن مخاطب دارد.
• نکته‌ی مثبت نسخه‌ی PDF این است که به راحتی می‌توان آن را آرشیو کرد. مطالبی که روی شبکه‌های اجتماعی باشند، آرشیو شدنشان بی‌معناست. ممکن است ده سال دیگر کانال تلگرام هیچ مخاطبی نداشته باشد. در واقع، تفاوت بین ویرگول و شماره‌ی مجله، مثل تفاوت یادداشت تلگرامی و کتاب است. متین گفت اینکه نشریه نسخه‌ی PDF داشته باشد خودش به مطالب پیوستگی و انسجام می‌بخشد.
• شاکر درباره‌ی یک سایت تعاملی (مثل گاردین) گفت که چنین چیزی خیلی خوب است، اما قطعا سخت‌تر و پرهزینه‌تر از یک صفحه‌آرایی خوب است. هنوز که هنوز است نیویورک‌تایمز نسخه‌ی چاپی دارد؛ همان طرح جلد نشریات و روزنامه‌ها بسیار تاثیرگذار است، اینها نشان می‌دهد که حتی با وجود توسعه‌ی قالب‌های مختلفی که می‌توان محتوا را به مخاطب رساند، حذف «شماره» و نسخه چاپی چندان بدیهی نیست.
• یک کار خوب که بچه‌های نشریات هیئت‌الزهرا کرده بودند این بود که دو نسخه‌ی PDF تهیه کرده بودند. یک نسخه برای موبایل و یک نسخه برای دسکتاپ.
• ویرگول خوب است، زیرا هم Instant View در اختیارمان می‌گذارد و هم باعث میشود نشریه توسط مخاطبین خارج دانشکده و دانشگاه هم دیده شود.
• فعالیت در اینستاگرام و توییتر کمی زود است. با این حال ایده ی لایو گذاشتن در اینستا هم ایده‌ای است که روزنامه چندباری انجامش داده و از آن استقبال شده است.
• پادکست را باید با احتیاط به سمتش رفت. پادکست را نمی‌توان این‌طور تولید کرد که متنی را که قرار است در نشریه چاپ کنیم، بخوانیم و رویش یک موسیقی بگذاریم. پادکست یک سناریو می‌خواهد و افرادی که از نظر فنی به ویرایش صوت مسلط باشند. در کل تهیه‌ی پادکست خوب در آغاز کار، سخت‌تر از تهیه‌ی یک نشریه‌ی خوب است.
• حتی این موضوع که پادکست مخاطبان بیشتری نسبت به محتوای مکتوب و مجله دارد نیز موضوعی نابدیهی است و ممکن است در بسیاری از موارد چنین نباشد.

محافظه‌کاری در مطالبی که در نشریه منعکس می‌شود:

• طبعا گیر دادن به اساتید با ذکر نام باعث ناراحت‌شدنشان می‌شود.
• با وجود این، پرداختن به اتفاقات مهم دانشکده از دغدغه‌های نشریه است و نباید به‌خاطر ناراحت‌شدن اساتید، از آن عدول کرد.
• با توجه به این‌که بعضی یادداشتها ممکن است تبعات شخصی برای نویسنده داشته باشد، می‌توان امضای نویسنده را محفوظ داشت.
• خوب است مجله قبل از انتشار مطالب چالش‌برانگیز (مثلا درباره‌ی یک استاد) بررسی کند که حرف‌های خلاف واقعی را چاپ نکند.
• از عذرخواهی نترسیم.

درباره تناوب انتشار مجله:

اگر گاهنامه باشد، خیلی راحت‌تر افراد شُل میشوند و کم کم، مجله‌ای منتشر نمی‌شود. یک سود دیگر داشتنِ تناوب مشخص این است که مانع ایده‌آل‌گرایی می‌شود. (می‌توان در تعداد صفحات انعطاف‌پذیر بود. اگر مطلب نداشتیم، تعداد صفحات را کمتر کنیم.)

درباره مخاطبین اصلی مجله:

شاکر پیشنهاد داد که مخاطب نشریه همه‌ی دانشجویان دانشکده باشند. یک نکته‌ی بامزه که از نشریه‌های دیگر دانشکده‌ها گفت این بود که حتی در نشریه از اصطلاحات ویژه‌ی خودشان استفاده می‌کنند.

در توضیح تیترها و بخشهای مختلف یک نوشته:

• تیتر
• زیرتیتر: توضیح تکمیلی برای تیتر
• لید متن: پاراگراف اول متن. مهم است که جذاب نوشته شود.
• بدنه اصلی متن
• جمع بندی: در حد یک پاراگراف
• سوتیتر: جملاتی از متن که به صورت بولد و بین علامت نقل قول در بین متن قرار می‌گیرد. با نگاه به این سوتیترها می‌توان حسی نسبت به محتوای نوشته پیدا کرد.
• میان‌تیتر: وقتی موضوع عوض می‌شود. کمک می‌کند خواننده خسته نشود.

به قلم علی الماسی